Lý do nhiều khu vực ở Hà Nội phải đối mặt với tình trạng thiếu nước không chỉ xuất phát từ việc nhiều dự án cung cấp nước đang diễn ra chậm tiến độ, giảm khai thác nước ngầm, mà còn do giá nước không hấp dẫn nhà đầu tư, tạo ra một tình hình mất nước diện rộng trong thành phố.
Hà Nội thiếu nước sạch – hóa ra LÝ DO là như vậy
Trong khoảng hai tuần gần đây, nhiều khu dân cư ở các quận huyện như Thanh Xuân, Nam Từ Liêm, Thanh Oai, Hoài Đức… đang phải đối mặt với vấn đề thiếu nước sinh hoạt. Người dân buộc phải xếp hàng từ 1-2h sáng, để chờ đợi lấy nước từ các xe téc lưu động. Tình trạng này đã buộc nhiều người phải tự kiểm soát việc sử dụng nước, thậm chí là phải nhịn tắm, di chuyển đến nhà người thân hoặc sử dụng nước từ giếng khoan.
Bên cạnh đó, sau hai tháng chuyển giao từ mùa hè sang mùa thu, nhu cầu sử dụng nước sạch của người dân tại Hà Nội giảm đáng kể. Mực nước tại các sông Hồng, Đà, Đuống – nguồn cung cấp nước mặt cho thành phố, đã được làm đẩy từ nhiều đợt mưa lũ từ thượng nguồn, sau những thời kỳ khô cạn cuối tháng 5 và đầu tháng 6. Tình trạng khan hiếm nước bắt nguồn từ nhiều yếu tố và đa phần không thể giải quyết ngay lập tức.
Cảnh bảo tình trạng khai thác nước ngầm
Sự suy giảm khai thác nước ngầm đang là một vấn đề đáng quan ngại tại Hà Nội. Mặc dù thành phố này được đánh giá có nguồn nước ngầm phong phú, chiếm đến 770.000 m3 trong tổng số 1,5 triệu m3 nước sạch cung cấp mỗi ngày đêm. Tuy nhiên, với quá trình khai thác không kiểm soát kéo dài suốt vài chục năm, mực nước ngầm đã giảm sút đáng kể, gây ra tình trạng sụt lún đất và ô nhiễm asen.
Cảnh bảo tình trạng khai thác nước ngầm quá mức
Với mục tiêu bảo vệ nguồn nước ngầm và đảm bảo cung cấp nước an toàn và bền vững, Thủ tướng đã ban hành Quyết định số 554/2021 về việc điều chỉnh Quy hoạch cấp nước cho Thủ đô đến năm 2030, với tầm nhìn đến năm 2050. Trong chiều hướng này, thành phố sẽ tập trung ưu tiên khai thác và sử dụng nguồn nước mặt, mục tiêu từng bước giảm lượng khai thác nước ngầm. Điều này nhằm đảm bảo bền vững và an toàn cho nguồn nước trong tương lai.
Theo kế hoạch, quá trình khai thác nước ngầm sẽ giảm dần theo thời gian, từ mức hiện tại là 770.000 m3 mỗi ngày đêm xuống còn 615.000 m3 đến năm 2025, 504.000 m3 vào năm 2030 và 413.000 m3 vào năm 2050.
Nhiều nhà máy đã đóng cửa giếng ngầm, ví dụ như Nhà máy nước Hạ Đình đã đóng 8/17 giếng và giảm khai thác 9 giếng còn lại theo hình thức luân phiên. Trong khoảng thời gian từ nay đến năm 2030, nhà máy này chỉ hoạt động với công suất là 10.000 m3 mỗi ngày đêm, giảm đi 1/3 so với trước đó. Đến năm 2050, dự kiến sẽ đóng tất cả các giếng ngầm để thích ứng với chiến lược giảm khai thác nước ngầm trong dài hạn.
Tương tự như những biện pháp được thực hiện tại, Nhà máy Nước Pháp Vân với công suất thiết kế là 30.000 m3 mỗi ngày đêm đang tiến hành giảm khai thác xuống chỉ còn 5.000 m3. Dự kiến sau năm 2030, nhà máy này sẽ ngừng hoạt động các giếng nước ngầm và chuyển sang chế độ dự phòng.
Các dự án nước sạch không đúng tiến độ
Tình trạng giảm khai thác nước ngầm tại Hà Nội đã tạo áp lực để tăng cường khai thác và sử dụng nguồn nước mặt. Tuy nhiên, thách thức đặt ra khi hàng loạt dự án nước mặt đều đang diễn ra chậm trễ. Dự án quy mô lớn nhất là Nhà máy Nước mặt sông Hồng tại xã Liên Hồng, huyện Đan Phượng, với diện tích hơn 20 ha và công suất 300.000 m3 mỗi ngày đêm, đã trải qua giai đoạn chậm trễ kéo dài gần 3 năm. Ban đầu, kế hoạch đưa dự án vào khai thác vào quý I/2021, nhưng thành phố đã phải điều chỉnh lịch trình hai lần, cho phép kéo dài đến quý IV/2024 để hoàn thiện và đảm bảo chất lượng công trình.
Nhà máy nước sạch gần 3.700 tỷ chậm tiến độ ở ngoại thành Hà Nội
Ông Nguyễn Phúc Hoàn, Phó phòng Quản lý đô thị Đan Phượng, đơn vị quản lý hạ tầng đô thị, thông tin rằng dự án đang bước vào giai đoạn quan trọng của quá trình triển khai. Dự kiến, vào tháng 11 sẽ tiến hành lắp thiết bị để lấy nước thô từ sông Hồng, và tháng 12 sẽ thực hiện việc lắp đặt dây chuyền xử lý trong nhà máy. Tuy nhiên, một số thách thức hiện tại bao gồm tình trạng mặt bằng nơi đường ống đi qua vẫn chưa hoàn toàn giải phóng, và quy định của Luật Đê điều khiến cho việc làm trạm thu nước thô phải tạm dừng thi công trong 3 tháng mùa mưa.
Bên cạnh các dự án trên, Nhà máy Nước mặt sông Đà đã hoàn thành giai đoạn một vào năm 2009 với công suất 300.000 m3 mỗi ngày đêm. Dù theo kế hoạch giai đoạn hai đến năm 2020 cần nâng công suất lên 600.000 m3, nhưng đến thời điểm hiện tại, dự án vẫn chưa hoàn thiện.
Dự án nâng công suất của Nhà máy nước Bắc Thăng Long – Vân Trì từ 150.000 lên 200.000 m3 mỗi ngày đêm, được dự kiến hoàn thành vào năm 2018, nhưng cho đến bây giờ, dự án này vẫn chưa được thực hiện. Đối với Dự án Nhà máy nước Xuân Mai tại Hòa Bình, có công suất 200.000 m3 mỗi ngày đêm, dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2020, nhưng hiện đang trong giai đoạn chuẩn bị cho quá trình đầu tư.
Mạng lưới cấp nước ngoại thành không tương xứng với sự phát triển đô thị hóa
Gần một thập kỷ qua, kể từ khi Hà Tây sáp nhập vào Hà Nội, các huyện ở phía tây và tây nam đã chứng kiến một sự tăng cường nhanh chóng về đô thị hóa. Điều này thể hiện rõ qua việc xuất hiện nhiều khu đô thị mới tại các trục đường chính như Lê Văn Lương – Tố Hữu, quốc lộ 32 qua huyện Hoài Đức, và đại lộ Thăng Long. Tại những khu vực này, dân số tập trung đông đúc, tuy nhiên, hệ thống cung cấp nước sạch không phát triển đồng đều và tương xứng với sự gia tăng này.
Theo thông báo kết luận về giám sát tình hình cung cấp nước sạch của Hội đồng Nhân dân thành phố công bố vào cuối tháng 9, mạng lưới cung cấp nước ở các quận đã đạt tiêu chuẩn đồng bộ, đáp ứng 100% nhu cầu nước cho cư dân với mức tiêu thụ là 100-150 lít/người/ngày. Tuy nhiên, ở vùng ngoại thành, nhiều dự án phát triển hạ tầng cấp nước đang diễn ra chậm chạp, đầu tư không được thực hiện đúng theo kế hoạch. Kết quả là, có tới 139 xã ở ngoại thành vẫn đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nguồn nước sạch tập trung.
Mạng lưới cấp nước ngoại thành không tương xứng với sự phát triển đô thị hóa
Chi tiết hơn, dự án liên quan đến hệ thống cung cấp nước cho 14 xã và thị trấn tại huyện Hoài Đức, do Công ty Cổ phần Nước sạch Tây Hà Nội đảm nhận vai trò chủ đầu tư, dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2018, tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại vẫn chưa hoàn thiện. Huyện này đang phải đối mặt với tình trạng nhiều xã gặp khó khăn do mất nước hoặc nước chảy yếu từ tháng 6 cho đến nay, và vẫn chưa có biện pháp cụ thể để khắc phục vấn đề này. Đồng thời, các dự án liên quan đến mạng lưới cung cấp nước cho nhiều xã tại Sóc Sơn, Đông Anh, Gia Lâm, Chương Mỹ, Xuân Mai, Đan Phượng cũng đều đang đối mặt với tình trạng chậm tiến độ hoặc chưa được triển khai theo kế hoạch.
Thậm chí, có những dự án mạng cấp nước sạch cho vùng nông thôn mà chủ đầu tư không thực hiện, như là dự án phân phối nước sạch cho 26 xã thuộc huyện Thường Tín, 20 xã của Mỹ Đức, 27 xã tại Ứng Hòa và 17 xã ở Thanh Oai, đều do Công ty Cổ phần Nước Aqua One và Công ty Nước mặt sông Đuống đảm nhận chủ đầu tư. Mặc dù kế hoạch ban đầu dự án được đề ra hoàn thành vào năm 2020, nhưng hiện tại vẫn chưa hoàn thiện thủ tục để triển khai.
Giá nước sạch thấp, nhà đầu tư gặp lỗ.
Kể từ ngày 1/7, giá nước sinh hoạt 10 m3 đầu tiên ở Hà Nội tăng từ 5.973 lên 7.500 đồng. Dự kiến năm 2024, mức giá này sẽ lên 8.500 đồng/m3 mỗi tháng cho mỗi hộ gia đình. Giá nước vượt 10 m3 đầu tiên sẽ tăng lên lũy tiến.
Thành phố đã thu hút 23 nhà đầu tư tham gia 40 dự án cung cấp nước sạch, trong đó bao gồm 11 dự án phát triển nguồn. Khi hoàn thành, những dự án này sẽ tăng công suất cung cấp nước sạch cho toàn bộ thành phố lên trên 2,3 triệu m3 mỗi ngày đêm; cùng với 29 dự án mạng cấp nước, chúng sẽ đáp ứng 96% nhu cầu nước cho cư dân nông thôn (so với mức hiện tại là 80%).
Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư đang gặp khó khăn khi giá bán lẻ giảm, trong khi chi phí đầu vào ngày càng tăng. Vào cuối năm 2022, Công ty Nước sạch Tây Hà Nội, đơn vị thực hiện dự án xây dựng hệ thống cung cấp nước sạch cho 14 xã và một thị trấn tại huyện Hoài Đức, đã đề nghị thành phố tháo gỡ dự án do đối mặt với tình trạng kinh doanh không lời.
Công ty quản lý vùng nông thôn và đặc biệt là huyện Hoài Đức đã cho biết rằng đa số dân cư ở đây đều là người làm nông nghiệp, thu nhập không cao và thường sử dụng nguồn nước từ mưa và giếng khoan. Do dân cư thưa thớt, với khoảng cách lớn giữa các hộ xa, việc đầu tư xây dựng mạng lưới cấp nước lớn trở nên đắt đỏ, dẫn đến giá thành sản xuất nước cao hơn so với các đơn vị cung cấp nước khác trong cùng địa bàn.
Giá mua nước từ đơn vị cung cấp nguồn đang ở mức cao, trong khi giá bán cho khách hàng lại được duy trì ở mức rất thấp do áp dụng bảng giá từ năm 2013. Điều này đã dẫn đến tình trạng lỗ ngay từ khi dự án bắt đầu hoạt động.
Sở Xây dựng đã chỉ ra một bất cập khác là sự chênh lệch về giá bán buôn giữa các đơn vị cung cấp nguồn nước. So với nước từ sông Đà, giá bán buôn nước từ sông Đuống cao hơn khoảng 3.000 đồng/m3. Do đó, Công ty Viwaco, phân phối nước cho các quận Thanh Xuân, Hoàng Mai, Đống Đa, Hà Đông (nơi cốt nền thấp), đã chọn mua nước tối đa từ sông Đà. Tuy nhiên, điều này đã dẫn đến tình trạng thiếu nguồn nước cho các khu vực có cốt nền cao như Thạch Thất, Quốc Oai, Chương Mỹ, mặc dù khu vực sông Đà thiếu nước.
“Với tiến độ hiện tại của việc đầu tư và vận hành mạng lưới cung cấp nước, khả năng tái diễn tình trạng khan hiếm nước sạch ở các khu vực là rất lớn. Dự kiến đến mùa hè năm 2024, thủ đô có thể phải đối mặt với thiếu hụt khoảng 50.000 m3 nước mỗi ngày, đặc biệt tập trung ở các khu vực phía tây và tây nam”. Ông Lê Văn Du, Phó trưởng phòng Hạ tầng kỹ thuật, Sở Xây dựng Hà Nội
Mặc dù chính quyền đã đặt ra mục tiêu đáp ứng đầy đủ nhu cầu nước sinh hoạt cho người dân vào năm 2020, nhưng đến nay vẫn chưa thể biết được khi nào mục tiêu này sẽ được thực hiện.
Thiếu nước khổ 1, nhưng nước không sạch thì khổ 10
Nói riêng về chất lượng nước sinh hoạt khu vực Thanh Oai. Nguồn nước sinh hoạt của gần 30.000 dân ở khu đô thị Thanh Hà, xã Cự Khê, huyện Thanh Oai không chỉ bị thiếu mà còn đang bị ô nhiễm. Trong đó, đáng báo động có nhiều chỉ số vượt gấp nhiều lần tiêu chuẩn của Bộ Y tế, gây lo ngại cho sức khỏe của người dân.
Đặc biệt, kết quả thử nghiệm mẫu nước do người dân cung cấp từ Viện Công nghệ môi trường (Viện Hàn lâm khoa học Việt Nam) thể hiện, hàm lượng amoni trong nước là 11,46 mg/l, gấp 38,2 lần ngưỡng giới hạn cho phép, hàm lượng Clo cũng vượt ngưỡng cho phép hàng chục lần.”
Amoniac là loại độc chất, hít phải với hàm lượng thấp có cảm giác cay buốt, hàm lượng cao có thể làm mù mắt hoặc gây dị ứng nghiêm trọng. . Chất này được xem là nguyên nhân lâu dài của bệnh viêm cuống phổi. Nguồn nước nhiễm Amoniac sẽ có song song nhiễm độc amoniac và nhiễm độc nitrat. Động vật ăn còn ảnh hưởng đến sức khoẻ chứ chưa nói đến con người”
Khi đun sôi amoni sẽ bay theo hơi nước ra ngoài, người nào hít vào sẽ cảm thấy rất khó chịu. Tuy nhiên, độc tố sinh vật sinh ra amoni vẫn còn ở trong nước. Việc đun nóng chỉ loại trừ được một phần amoni chứ không thể loại bỏ hết.
- Trước khi trông chờ vào cơ quan chức năng thì hãy tự bảo vệ lấy bản thân mình, môi gia đình hãy trang bị cho nhà mình một hệ thống lọc nước đầu nguồn, với các hệ lọc này, nước sẽ được
Loại bỏ sắt, phèn, mangan kim loại nặng gây cứng nước…. Loại bỏ các tạp chất, cặn đen, cặn vàng, huyền phù, các hợp chất hữu cơ lơ lửng trong nước. - Khử màu, hấp thụ mùi vị khó chịu như mùi clo dư, mùi nấm mốc, mùi tanh của sắt…..
- Làm mềm nước bằng vật liệu chuyên dụng nhập khẩu chất lượng cao, hạn chế tối đa cáu cặn, mảng bám trên các thiết bị gia dụng gây giảm hiệu năng, tuổi thọ và gây mất thẩm mĩ.
- Chặn đứng các tác nhân gây ô nhiễm ngay từ đầu nguồn, trả lại cho nguồn nước sự trong sạch, thuần khiết.
Nước chính là nguồn sống khỏe, vì vậy, hãy bảo vệ nguồn sống khỏe của gia đình bạn ngay từ bây giờ.